Psikolojik Kriz ve Psikolojik İlk Yardım (PİY)

Psikolojik Kriz ve Psikolojik İlk Yardım (PİY)

Psikolojik Kriz, belirli bir travmatik durum veya felaket gibi hayati önem taşıyan kritik bir dönem olarak tanımlanabilir (Jamez & Gilliland, 2013). Burada önemli olan kişinin krizi nasıl algıladığıdır. Kriz, patolojik bir durum değildir ve illa ki doğal veya insan eli ile yapılan bir felaketi içermez. Önemli olan, kriz durumunda, krize nasıl müdahale edildiğidir. Her insan yaşamının belirli bir döneminde kriz durumu ile karşılaşabilir (Cooper, 1979). Herkes yaşamında belirli sorunlar ile karşılaşır. Bu sorunlar kişinin baş etme becerilerini aştığında kriz durumuna dönüşebilirler. Her kriz durumunun bir iyi bir de kötü tarafı olabilir. Krizin, kişinin baş etme becerilerini arttırıcı, olgunlaşmasını sağlayıcı ve iyileştirici bir yönü olabildiği gibi aynı zamanda yaşamda kayıplara yol açan, acı çektiren ve kişinin kendisini dibe vurmuş hissettiren bir tarafı da vardır.

Kriz durumu her kişide farklı reaksiyonlara, ve olay karşısında farklı tepkiler vermesine neden olur. Bunun nedeni kişilerin birbirlerinden farklılaşan kişilik yapıları, kişilerarası ilişki biçimleri, sosyal destekleri ve var olan olanaklarıdır. Aynı zamanda, kişiler farklı dönemlerinde, aynı olay karşısında farklı tepkiler de verebilmektedirler.

Genel olarak, kriz durumu kişilerin kendisini çaresiz hissetmesine ve önemli düzeyde sıkıntı yaşamasına neden olan bir olayın var olma durumudur. Bu duygusal süreç içerisinde, kişi, hiçbir şeyin iyi yönde değişmeyeceğine kendisini inandırır. Kriz durumunda kişi, ne yapacağını bilemez, alıştığı davranış şekilleriyle durumu götüremediği bir dönem yaşar. Kişi, o ana kadar götürdüğü hayatı içinde bir anda ne yapabileceğini karışıklık içinde algılar. Fakat unutulmamalıdır ki kriz durumu normal bir zaman süreci değildir. Yani “anormal bir durum”dur. Kişilerin anormal bir durumda normal tepki vermesini beklemek yersizdir. Kriz, var olan dengenin alt-üst olma halidir

Travmatik Krizler ve Gelişimsel Krizler

Bazı bilimsel çalışmalara göre kriz durumunu iki ayrı şekilde incelemek mümkündür: “Travmatik krizler” ve “gelişimsel krizler” yani değişim krizleri (Sonneck, 1985). Travmatik krizler birden ortaya çıkan, sosyal kimliği, güvenliği ve güvende olma halini tehdit eden ani olaylardır. Örneğin, bir yakının ölmesi, trafik kazası, doğal felaketler, ani bir hastalık vb. Gelişimsel krizler ise yaşama ait olan ve kişilerin olumlu olarak da adlandırabilecekleri olaylardır. Bu olaylar, askere gitmek, evlenmek, boşanmak, iş değiştirmek, vb. Her iki kriz durumunda da kişilerin baş etme becerileri, kişilik gelişimleri, sosyal destek sistemleri ve duygusal süreçleri kriz durumu ile nasıl başa çıkacakları konusunda önemli belirleyicidir.

Kişiler kriz durumu karşısında davranışsal, duygusal ve bedensel tepkiler verebilirler. Örneğin, çaresizlik duyguları ve gerginlik kişilerde belirgin şekilde görülebilirler. Kriz durumları kişi için taşıdığı anlama göre de kendisini, gerginlik, anksiyete veya depresyon şeklinde de gösterebilirler. Kaygının yarattığı bedensel göstergeler, çarpıntı, nefes almakta zorluk, bayılma hissi, terleme, bacaklarda ve kollarda uyuşma veya karıncalanma şeklindedir. Depresyona bağlı fiziksel belirtiler ise iştah azalması, kilo kaybı, uyku bozukluğu, motor hareketlerde yavaşlama, halsizlik ve enerji kaybı şeklinde kendini gösterir. Gerginliğe bağlı bedensel göstergeler ise uyku bozuklukları, baş ağrısı, dolaşım bozuklukları, sindirim sistemi bozuklukları olarak dikkat çekmektedir.

Psikolojik Krize Müdahale ve Psikolojik İlk Yardım (PİY)

Psikolojik kriz durumu ve krize müdahale durumunda temel hedef kişide yeniden yaşam hedefleri oluşturmak gerekir. Var olan durumun getirdiği olası sıkıntıların kronikleşmesini, sağlığa zararlı çözümler olarak ortaya çıkmasını (örneğin kendisine veya bir başkasına zarar vermek) engellemek önemlidir. Psikolojik ve fiziksel dengenin yeniden kurulmasını sağlamak gereklidir. Aynı zamanda, kişinin baş etme becerilerini arttırarak olaylar karşısında eskisinden bile daha güçlü olmasına yardımcı olmak önemlidir.

Kriz anında, önemli olan kişinin algısıdır. Bu algıya saygı göstermek önemlidir. Yani dışarıdan o kişinin krizine gösterdiği algıyı yargılamak yanıltıcıdır “ben ne acılar yaşadım; seninki benim yaşadıklarımın yanında hiçbir şey”.

Kriz sürecinde, en önemli göz önünde bulundurulması gereken şey “Zaman Kazanmak”tır. Zaman içerisinde denge yeniden oturur. Önemli olan kriz yaşandıktan sonraki süreç içerisinde kişinin kendisini tek kişiliğin içerisine hapsetmesini engellemek, çaresizlik duygusu içerisinde kaybolmasına izin vermemektir. Daha evvelde belirttiğim gibi krizlerde genellikle olayın iki yüzü vardır. Bir olumlu bir de kötü yanı. Kriz yaşan kişiye destek olanların olumlu yanlarını da bilmesi ve görebilmesi önemlidir. Kişiler kriz durumunda bir şeye odaklanırlar. Aynı zamanda tek gerçeklileri o’dur. Onun dışında yaşamlarında başka bir şey olabileceği konusunda tereddütleri vardır. Böyle bir tabloda yapılacak ilk şey Psikolojik İlk Yardım (PİY) olmalıdır. PİY kısa sürelidir. Bununla birlikte, PİY değişik kaynaklarca yapılabilen bir yöntemdir..

PİY’in amacını üç boyutta inceleyebiliriz: Birincisi, kişi ilişkiye geçtiği ilk kişi tarafından anlaşılmak ister. Bu nedenle birinci boyutu koşulsuz ve şartsız destek olmayı içerir. İkinci boyutunda, Kriz, bahsedilen tanımlar içerisinde, koşulların anormal olma durumudur. Burada yaşanan tepkilerin de anormal olması normaldir. Çünkü o anda anormal bir durum yaşanıyordur. Bu durumu yaşayan insandan normal davranış beklemek, en temel yanlışlardan birisidir. Anormal durumda (kişinin yaşamı içerisinde) anormal davranış beklenmelidir. Üçüncü boyutu ise destek kaynaklarla ilişki kurulmasını içerir. Tek bir kişinin destek kaynak olması genellikle mümkün değildir. Bu nedenle kişiye bu süreçte yardımcı olacak yakınlarını bulunmalıdır. Aynı zamanda kişinin iletişime geçmesini sağlamak önemlidir.

Psikolojik Krize Müdahalede Temel Mesaj

Psikolojik kriz durumu ve krize müdahalede, böyle yaşamanın, böyle hissetmenin, böyle tepki vermenin normal olduğu mesajını vermek; her şeyin bugünden yarına farklı olabileceği mesajını vermektir. Gerçekçi olmayan umutlar vermek kişiyi var olan durumdan daha kötü hale getireceği unutulmamalıdır. Orion Psikoloji olarak bu süreçte yanınızdayız.

 
no-repeat;left top;;
auto